Inleiding
De Tweede Kamer heeft een wetsvoorstel[1] in behandeling om gemeenten te kunnen verplichten tot regionale samenwerking bij het uitvoeren van hun verplichtingen ingevolge de Jeugdwet en de Wmo 2015. De Jeugdwet en de Wmo bevatte tot 1 januari 2018 een dergelijke mogelijkheid, maar deze mogelijkheid was tijdelijk en is vervallen. Het wetsvoorstel beoogt deze mogelijkheid te herstellen en permanent in beide wetten te borgen.
Verplichting tot samenwerking herleefd
In de praktijk is een samenwerking tussen regionale gemeenten noodzakelijk voor een goede uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo 2015. Vooral om blijvend te kunnen beschikken over voldoende capaciteit van gespecialiseerde zorg. Gemeenten hebben de plicht om zelf tot afspraken te komen over de wijze waarop zij hun taken vormgeven indien samenwerking voor een doeltreffende en doelmatige uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo 2015 is aangewezen. Tot 1 januari 2018 kon de minister gemeenten hiertoe verplichten. In opzet had deze ministeriele bevoegdheid een tijdelijke karakter, waardoor deze per 1 januari 2018 is komen te vervallen. Het idee hierachter was dat de mogelijkheid om nadere regels te stellen niet meer nodig zou zijn, omdat de samenwerkingen gerealiseerd zouden zijn. De praktijk leert anders. Vooral binnen de jeugdzorg.
De Transitie Autoriteit Jeugd (TAJ) merkt op dat de noodzakelijke samenwerkingen steeds meer onder druk komen te staan en dat in sommige regio’s deze niet meer stabiel zijn.[2] Het blijkt dat beleidsafstemming tussen gemeenten lastig is, met name op het terrein van gespecialiseerde zorg. Ook financiële afspraken zijn een bron van problemen. Sommige gemeenten werken met een vereveningssysteem waardoor tekorten van anderen worden opgevangen. Wanneer een gemeente veel in preventie heeft geïnvesteerd, kan deze toch opdraaien voor de kosten van een ander.
De problemen en signalen zijn dermate ernstig dat de wetgever de mogelijkheid om samenwerking tussen gemeenten af te dwingen heeft geherintroduceerd.
Kun je samenwerken afdwingen?
Naar mijn overtuiging kun je samenwerken niet afdwingen. Het is begrijpelijk dat de centrale overheid vanuit haar wetgevende verantwoordelijkheid over de bevoegdheid wil beschikken om regelend op te kunnen treden wanneer gemeenten weigeren samen te werken of daarin falen. Echter, hiermee wordt nog geen succesvolle samenwerking gecreëerd.
Veel voorkomende faalfactoren bij samenwerken zijn:[3]
| 1. | streven naar behoud van belangen en posities | ⇐ ⇒ | met als gevolg machtsspelletjes |
| 2. | onbegrip tussen verschillende disciplines of rollen |
⇐ ⇒ |
met als gevolg stereotypering en uitsluiting |
| 3. |
kortzichtig management |
⇐ ⇒ |
met als gevolg focus op eigen resultaten op korte termijn ten koste van de ander |
| 4. | angst voor vernieuwing |
⇐ ⇒ |
met als gevolg wantrouwen en gebrek aan open communicatie |
| 5. | onvoldoende ritme in projectmanagement |
⇐ ⇒ |
met als gevolg onvoldoende resultaten, frustratie en toenemende onmacht |
| 6. | eenzijdige focus op inhoud óf op regie |
⇐ ⇒ |
met als gevolg geen duurzame resultaten |
Er zijn ook bewezen succesfactoren:[4]
| 1. | stabiele organisatie bij partners (setting, personen) |
⇐ ⇒ |
met als gevolg opbouw van collectief geheugen en vertrouwen |
| 2. | gezamenlijke startpositie |
⇐ ⇒ |
met als gevolg een goede basis voor samenwerking in onderling begrip én gevoel |
| 3. | expliciete aandacht voor patiënten/cliënten vanuit hun leefwereld |
⇐ ⇒ |
met als gevolg focus op klantbelangen, klantprioriteiten en op vernieuwende inzichten en doorbraken |
| 4. | investeren in het managen van verbinden in een keten |
⇐ ⇒ |
met als gevolg een duurzame ontwikkeling van succesvolle ketensamenwerkingen |
Conclusie
Het is goed dat de mogelijkheid om gemeenten te dwingen om constructief samen te werken structureel geborgd wordt binnen de Jeugdwet en de Wmo 2015. Maar van dit wetgevingsinstrument moet niet teveel worden verwacht. Daarvoor zijn andere instrumenten nodig.
ZorgopKoers heeft ruime ervaring bij het creëren van succesvolle samenwerkingen, gebaseerd op inhoud en vertrouwen. Daarbij is onze passie voor cliënten een sterke drijfveer.
Meer weten? Neem gerust contact op.
Henry Goverde
E-mail: henry.goverde@zorgopkoers.nl
Telefoon: 06 5315 3456
_________