Inleiding
Dat mensen rationele wezens zijn maar ons brein ons op het verkeerde been kan zetten, leren we van Nobelprijswinnaar Daniel Kahnemann. In zijn boek “Ons feilbare denken”, een standaardwerk op het vlak van de gedragseconomie, geeft hij onder meer inzicht hoe mensen kiezen tussen alternatieven waarbij risico’s gemoeid zijn. Deze Prospect of Vooruitzichttheorie staat in dit blog centraal.
Riskante beleidsbeslissingen
Kahnemann legt in zijn boek de lezers de volgende 2 beslissingen voor. Ik vraag u ook om deze keuzes te maken:
Beslissing 1: maak een keuze tussen:
A: een zekere winst van 240 euro
B: een kans van 25% om 1000 euro te winnen en een kans van 75% om niets te winnen
Beslissing 2: maak een keuze tussen:
C: een zeker verlies van 750 euro
D: een kans van 75% om 1000 euro te verliezen en een kans van 25% om niets te verliezen.
Heeft u de beide beslissingen genomen? De kans is groot dat u optie A verkiest boven optie B en optie D boven C. Vooral dit laatste besluit is opmerkelijk. Waarom de kans op een groter verlies nemen?
Potentiële waarde versus resultaat
Mensen nemen, met name als de uitkomsten grotendeels bekend zijn, beslissingen op basis van potentiële waarde in plaats van daadwerkelijk resultaat. De waarde die daarbij aan verlies wordt toegekend is groter dan de waarde die aan winst wordt toegekend. Bij beslissing 1 verliest u mogelijk 10 euro maar dat weegt niet op tegen de zekerheid van een winst van 240 euro (versus 25% kans op 250 euro). Risicomijdend gedrag loont in onze ogen. Bij beslissing 2 is keuze C rationeel prima te verdedigen maar het zekere verlies van 750 euro zorgt ervoor dat het alternatief, alhoewel klein, om 1000 euro te behouden erg aantrekkelijk wordt en we risicozoekend gedrag gaan vertonen.
Vooruitzichttheorie
Aan de hand van dit soort wetenschappelijke experimenten heeft Kahnemann c.s. de vooruitzichttheorie geïntroduceerd. Deze ziet er als volgt uit:

Kahnemann stelt in zijn vooruitzichttheorie dat bij een te verwachtte positieve uitkomst (grote kans op winst of kleine kans op verlies) mensen risicomijdend gedrag gaan vertonen. Men wordt voorzichtig en is zelfs bereid met minder dan de totale winst genoegen te nemen. Is de te verwachtte uitkomst negatief (kleine kans op winst of een grote kans op verlies) dan gaan mensen risicozoekend gedrag vertonen. Een alles of niets gedachte krijgt bij ons de overhand.
Particuliere vs bedrijfsmatige beslissingen
Velen onder u zullen denken dat we als privé persoon eerder geneigd zijn om op deze wijze een besluit te nemen dan als professional in een bedrijfsmatige omgeving. Ik wijs u dan graag op het ontstaan van de bankencrisis waar steeds meer risico’s werden genomen naarmate de resultaten verslechterden. Ook in de boardroom geldt deze theorie. Dit betekent ook dat er risicomijdend gedrag ontstaat als er een positieve uitkomst aan de horizon gloort. Als u op zoek bent naar dat laatste stukje zekerheid, wil Dispicio u hierbij graag assisteren.
Jan Verdonk
06 53149183
jan.verdonk@dispicio.nl