Inleiding
Van de ambtenaar 3.0 wordt veel gevraagd. Niet alleen vertrouwt de burger nog steeds op zijn of haar vakinhoudelijke kennis, integriteit en politieke inlevingsvermogen, maar tevens verwacht diezelfde burger dat de ambtenaar midden in de maatschappij staat en proactief relevante verbindingen legt. Vaardigheden om succesvol samenwerkingsverbanden aan te gaan zijn nodig, maar waar leer je dat.
Ambtenaar 3.0
Het beeld dat de overheid zich kan terugtrekken is te ver doorgeschoten. Ook in de participatiesamenleving blijft de gemeente aan zet, vond Hans Boutellier eind 2017. Dat vraagt echter wél om ambtenaren 3.0. Volgens de huidige wetenschappelijk adviseur van het Verwey-Jonker Instituut leven we in een postideologische en pragmatische maatschappij. ‘Dat is problematisch, want we geloven er niet echt in – althans niet zoals in bijvoorbeeld een religie of het communisme. De passie en de richting moet tegenwoordig écht uit het onszelf komen.’ En dat vraagt volgens hem om een nieuw type bestuurder en ambtenaar, zeker bij de lokale overheid.
De ambtenaar 3.0 was geboren: ‘Een procesambtenaar die bereid is om ergens aan te werken zonder dat hij vooraf weet wat er uit gaat komen. De ambtenaar 3.0 is veel op pad en minder op kantoor dan zijn collega’s. En hij houdt van initiatief nemen. Waar zijn collega’s naar elkaar koekeloeren over hoe iets aangepakt moet worden, is de procesambtenaar al aan de slag gegaan.’ aldus Boutellier die hierbij tevens aangaf dat slechts 10% van de gemeente-ambtenaren volgens hem voldeed aan het profiel van de ambtenaar 3.0. Hij startte met deze opmerkingen een discussie die nog steeds actueel is. Want hoe begeleid je als gemeentelijke organisatie je medewerkers in dit veranderingstraject, moet elke ambtenaar voldoen aan het 3.0-profiel en vooral over welke competenties dient de ambtenaar 3.0 te beschikken?
Benodigde competenties
Uit de verkenningen over de benodigde competenties wordt duidelijk dat klassieke eigenschappen zoals loyaliteit, integriteit, klantgerichtheid en politiek inlevingsvermogen ook in de toekomst nog steeds van de ambtenaar gevraagd worden. Het belangrijkste waarin de ambtenaar 3.0 zich onderscheidt van de klassieke ambtenaar is het naar buiten gericht opereren in een dynamische omgeving. Van de ambtenaar 3.0 wordt verwacht dat hij midden in de samenleving staat, proactief partijen met elkaar verbindt en maatschappelijke kansen weet te verzilveren. Hierbij moet hij veelvuldig varen op zijn of haar eigen expertise en vaardigheden om concepten zoals gebiedsgericht werken, overheidsparticipatie, co-creatie en de participatiesamenleving handen en voeten te geven. Het terugvallen op beleidskaders, wachten op een formeel akkoord of zich terugtrekken op kantoor is hierbij geen optie meer. Netwerken en het proactief aangaan van samenwerkingen behoren dus duidelijk tot de noodzakelijke competenties om als ambtenaar 3.0 succesvol te kunnen zijn.
Samenwerkingsvaardigheden ontwikkelen
Samenwerken is een specialisme, een vak waar echter geen afstudeerrichting voor bestaat. Je leert het in de praktijk is nog steeds het adagium, maar dit is misschien te kort door de bocht. Samenwerkingsvaardigheden zijn wel degelijk op een gestructureerde wijze te ontwikkelen. Dispicio heeft het 3-C model ontwikkeld waarin alle relevante aspecten van samenwerken, dus ook de samenwerkingsvaardigheden, worden belicht. De 3 C’s staan voor:
- Condities: de mate waarin de organisatie de samenwerking ondersteunt door het beschikbaar stellen van hulpmiddelen, het inregelen van de governance en het beschikbaar stellen van budget;
- Cultuur: de aanwezige ervaring met samenwerkingsverbanden, het openstaan voor derden en het ambitieniveau binnen de organisatie;
- Capaciteiten: de beschikbare knowhow en samenwerkingsvaardigheden bij medewerkers en het lerend vermogen van de organisatie als het samenwerken betreft.
Specifiek voor het toetsen en ontwikkelen van de samenwerkingsvaardigheden van de organisatie en haar medewerkers zijn er kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden beschikbaar die op korte termijn een goed inzicht geven op welk niveau samenwerkingsvaardigheden aanwezig zijn en welke ontwikkelpunten kunnen worden opgepakt.
Wilt u meer weten over het 3C-model of de mogelijkheden om samenwerkingsvaardigheden te toetsen en verder te ontwikkelen, aarzel dan niet om contact op te nemen.
Jan Verdonk
jan.verdonk@dispicio.nl
06 53149183