Inleiding
Uit een onderzoek uit 2018 van de Universiteit van Tilburg bleek dat 3 op de 4 samenwerkingsverbanden of allianties de oorspronkelijke doelen niet haalden. Een van de belangrijkste redenen hiervoor was onvoldoende leiderschap. Wat betekent dit voor u als u wilt gaan samenwerken? Wat is leiderschap? En wanneer is dit (on)voldoende?
5 Kernelementen van leiderschap
Jaap Boonstra onderscheid in het boek “Perspectieven op Leiderschap” 5 kernelementen die invulling geven aan leiderschap:
- Het gaat bij leiderschap altijd om de interactie tussen degenen die de leiding krijgen of nemen en degenen die bereid zijn een leider te volgen. Het gaat dus om de relatie tussen mensen en om wederzijdse invloed.
- Leiderschap gaat dus over activiteiten die mensen samen ondernemen. Over ambities die ze delen, doelen die ze willen realiseren en dromen die ze waar willen maken. Leiderschap gaat daarom ook over het geven van betekenis aan gebeurtenissen, het creëren van zin en het vieren van succes.
- Hieruit volgt dat leiderschap een samenspel is tussen leiders en volgers. Geen enkele leider handelt autonoom. Goede leiders weten hoe ze moeten volgen en ze zetten zich ervoor in om volgers tot leiders te maken.
- Die activiteiten en dat samenspel zijn a priori gericht op het realiseren van resultaat. Dat kunnen concrete doelen zijn, maar ook het schetsen van een aanlokkelijk en te realiseren toekomstbeeld.
- Leiderschap betekent ook het realiseren van verandering. Het gaat in ieder geval niet om het handhaven van de status quo. De verandering wordt niet afgedwongen maar richt zich op het kwalificeren voor de toekomst, zonder daarbij het verleden te diskwalificeren. Het gaat om het behouden van de identiteit en dat wat waardevol is. En tegelijk om het vormgeven aan vernieuwing.
Deze 5 kernelementen, zo concludeert Boonstra, maken dat het bij leiderschap gaat om een sociaal proces waarin een individueel lid van een groep betekenis geeft aan gebeurtenissen. Leiderschap is samen met anderen een toekomstvisie creëren, relaties onderhouden en samenwerking organiseren om gezamenlijk een toekomst vorm te geven.
Het is boeiend dat in deze omschrijving van leiderschap iedereen een leiderschapsrol kan nemen. Leiderschap is dus niet gebonden aan een formele rol of een formele positie. Iedereen kan het initiatief nemen om gezamenlijk een toekomst vorm te geven.
Leiderschap in een samenwerking
Organisaties worden steeds meer afhankelijk van andere organisaties. Langdurige en betrouwbare relaties met leveranciers en afnemers worden belangrijker. In de publieke sector wordt samenwerking op regionaal niveau steeds meer nagestreefd. Samenwerken maakt organisaties ook kwetsbaarder. Het creëert afhankelijkheid. Je hebt zaken niet meer volledig in eigen hand waardoor de complexiteit om doelen te bereiken toeneemt. Daarnaast verandert de wereld en het speelveld in een steeds sneller tempo waardoor organisaties kort op de bal moeten zitten om onheil te voorkomen.
Met top down toezicht, controle en een periodieke afstemming tussen de bestuurders van de samenwerkende organisaties is dat niet meer te leiden. Medewerkers moeten met de nodige snelheid kunnen handelen om het onheil af te wenden. Door hen moet, conform de theorie van Boonstra, leiderschap worden getoond. Dit lukt alleen als autonomie en verantwoordelijkheidsgevoel bij de medewerkers goed ontwikkeld zijn. Als bestuurder kun je je dan ook de volgende vragen stellen:
- Is uw organisatie daar al op ingericht en zijn de mensen er dus klaar voor?
- Geldt dit ook voor de samenwerkingspartner?
- Hoe kijkt deze naar het thema leiderschap?
- Hebben we hier samen voldoende over gesproken?
Deze opsomming is zeker niet volledig. Voor elke organisatie, alliantie of ander samenwerkingsverband spelen specifieke aspecten een rol. Dispicio helpt u graag om deze aspecten in kaart te brengen en samen met u het gesprek aan te gaan op welke wijze u leiderschap binnen een samenwerking invulling geeft.
Jan Verdonk | 06 5314 9183 | jan.verdonk@dispicio.nl