Cultureel erfgoed dat pijn doet. Zoals het paneel “Hulde der Koloniën” op de Gouden Koets. Of het standbeeld van Peerke Donders in mijn thuisstad Tilburg. Hoe willen we hiermee omgaan en hoe houden we de discussie zuiver?
Wie was Peerke?
Peerke was een weverszoon uit de Heikant, een wijk in Tilburg Noord, die na het volgen van de priesteropleiding vertrok naar Suriname. Hij heeft daar vooral bekendheid verworven door zijn werk in een leprakolonie. Peerke is zaligverklaard in 1986 omdat hij betrapt is op het verrichten van een wonder. Een tweede wonder, en dus een heiligverklaring, laat nog op zich wachten maar met Peerke weet je het nooit. Zalig Peerke is voor de Tilburger vooral een icoon van eenvoud en goed doen. En voor mij was Peerke (of in ieder geval zijn beeld) de man die ik elke ochtend begroette als ik op mijn Raleigh kinderfiets de straat uitreed en hem fier wakend over het Wilhelminapark zag staan.
Het beeld van Peerke
Hier wordt het al meteen diffuus. Want over welk beeld van Peerke hebben we het nu? Het standbeeld bij de ingang van het Wilhelminapark? Het beeld dat Peerke naadloos plaatst in de reeks van Hollandse helden zoals De Ruyter, Tromp, Van Riebeeck en anderen die ook een duistere kant bleken te hebben. Of het beeld van eenvoud en goed doen? Het standbeeld en de publieke discussie rondom discutabele standbeelden in het algemeen zorgt ervoor dat deze invalshoeken worden vermengd. Dat doet in mijn ogen geen recht aan het feit dat in ieder geval voor Peerke een gedenkteken wél op zijn plaats is.
Het standbeeld van Peerke
Het standbeeld komt duidelijk uit een periode dat de invloed van de katholieke kerk groot was en de emigratie vanuit Suriname beperkt. Als we het beeld nader beschouwen, zien we een priester die wel degelijk oogt als Peerke en in de ene hand fier het geloof verkondigt terwijl hij met de andere hand zalvend en zorgend de medemens ontlast. Eenvoud kan ik er amper in herkennen en goed doen op een wel heel traditionele wijze. De echte angel zit natuurlijk in die medemens. Deze negroïde man, of mens van kleur zoals u wilt, is geen gelijke maar onderdanig. Dit verwijst voor mij duidelijk naar superioriteit van het blanke ras en de katholieke kerk. Zo zou Peerke het zeker niet gewild hebben, daar ben ik van overtuigd. Kortom een beeld ter meerdere eer en glorie van een kerk die Peerke hierbij als instrument gebruikt om de macht en kracht van het rijke Roomsche Leven te benadrukken. Niet meer van deze tijd dus. Overigens wel goed om te zien dat de duiven geen onderscheid des persoons maken. Gelijkheid op een natuurlijke manier.
Tilburg verdient een juist beeld van Peerke
Eenvoud en goed doen. Dat is toch wat de Tilburger wil terugzien in een standbeeld voor Peerke. En wat met het huidige standbeeld onvoldoende wordt getoond. Verlos de Tilburger dus van dit beeld maar niet van Peerke. Als ook Tilburg graag terugkijkt op haar zonen en dochters die hebben bijgedragen aan een betere wereld verdient Peerke een meer eigentijds en passend standbeeld. Een beeld dat staat voor eenvoud en goed doen wat ook prima past bij de Tilburgse aard van doe maar gewoon. Een beeld dat Peerke verlost van een discussie over slavernij en hem niet meer in dezelfde rij plaatst als De Ruyter, Tromp, Van Riebeeck en al die anderen. Een beeld dat tevens recht doet aan de tijd waarin we leven. Ook dit is een vorm van sociale innovatie. Zoals het besluit van onze koning om vooralsnog gebruik te maken van de Glazen Koets. Wel net zo transparant.
Jan Verdonk