Een regering formeren betekent een samenwerking creëren. In een eerste blog ben ik ingegaan op de variabelen die bepalen of een gedetailleerd regeerakkoord helpt om met succes samen te werken. In een tweede blog wat we kunnen we leren van een al bij aanvang ontspoord proces. Nu de formatie in een wat rustiger vaarwater is gekomen, dit blog over de benodigde eigenschappen om stappen vooruit te kunnen zetten.
Water bij de wijn
Formeren gaat uit van het principe dat je bereid bent om water bij de wijn te doen als het gaat om het bereiken van je eigen doelen. Alleen als er een absolute meerderheid is, is het mogelijk een eigen beleid te voeren. Als dit niet het geval is, zul je de coalitiepartners tegemoet moeten komen. Dit kan op 2 manieren:
- Elke coalitiepartner mag zichtbaar zijn door een claim te leggen op een of meerdere punten die voor deze partner principieel zijn. Zo zal de VVD nooit in het regeerakkoord vastleggen dat de maximum snelheid naar 80 moet en zal D’66 er niets in zien om de begroting voor onderwijs te bevriezen. Je moet de ander dus ook iets gunnen.
- Over onderwerpen die minder principieel zijn, moet naar een middenweg worden gezocht die voor alle partijen acceptabel is. Je moet dus ook bereid zijn om compromissen te sluiten.
Principes liggen dwars
In de vorige alinea wordt al duidelijk dat principes een belangrijke rol spelen. En die rol is nooit positief. Wat zijn nu precies principes? Als we de Dikke van Dale erbij pakken zegt die dat een principe een overtuiging is die aan iemands handelen ten grondslag ligt, een grondbeginsel. Een principe is dus iets waar jij voor staat. Dit betekent echter niet dat een principe extreem is terwijl je die indruk soms wel krijgt. Profilering wordt steeds belangrijker en gemakkelijker, onder meer door de vele mogelijkheden die media bieden. Maar een te sterke profilering levert vaak een Pyrrusoverwinning op. Wel zetels in de Tweede Kamer maar geen regeringsverantwoordelijkheid omdat de principes te extreem zijn. Zowel aan rechter- (PVV, FvD, JA21) als linkerzijde (SP, PvdD) zijn steeds meer partijen te vinden die zelfs amper uitgenodigd worden om verantwoordelijkheid te nemen omdat hun principes voor middenpartijen niet acceptabel zijn. Het wordt hun niet gegund een claim te leggen om op of meerdere onderwerpen omdat die claim te ver afstaat van de meer gematigde principes van de middenpartijen.
Principes versus autonomie
Bij het aangaan van een samenwerkingsverband spelen principes in de regel een minder belangrijke rol. Vervang je het hebben van principes echter door het hebben van autonomie dan worden de verschillen klein. Succesvol samenwerken betekent in de kern dat je een deel van de eigen autonomie inlevert om gezamenlijk meer te kunnen bereiken. Dat blijkt in de praktijk nog niet zo gemakkelijk. Kijk naar zo’n beetje elke middelgrote gemeente. Prima in staat om de eigen boontjes te doppen en sterk vertegenwoordigd in het netwerk om haar belangen te zekeren. Toen zo’n gemeente werd geconfronteerd/overvallen door de wijzigingen in het zorgstelsel, was de eerste, overigens natuurlijke, reactie veelal “wie betaalt, bepaalt”. De praktijk bleek weerbarstiger waardoor de rekening opliep. Samenwerkingsverbanden tussen gemeenten ontstaan door op coöperatieve wijze risico’s te spreiden. Hetzelfde geldt voor samenwerkingen tussen zorginstellingen en die samenwerkingsverbanden zien steeds meer het licht. Voor de middelgrote gemeente betekent dit dat men toch meer moet gaan dansen naar de pijpen van de grotere gemeente in de regio. Autonomie dient te worden ingeleverd. Maar ook die grotere gemeente dient steeds meer rekening te houden met de belangen van al die andere partijen in het samenwerkingsverband. Om succesvol te zijn in de samenwerking de volgende tips bij het aangaan van het samenwerkingsverband:
- Gun de ander iets. Inderdaad zoals bij het formeren. Elke deelnemer dient intern een verhaal te vertellen dat uitlegbaar is en waarin dus elementen zijn vertegenwoordigd die herkenbaar en belangrijk zijn voor die organisatie.
- Werk aan compromissen. Kijk vooruit en benoem al bij het formeren mogelijke thema’s die kunnen belemmeren en probeer daar bij voorbaat al een antwoord op te bedenken.
- Neem de tijd bij het voorbereiden van de samenwerking zoals reeds geformuleerd in dit blog.
Dispicio helpt u graag bij het vergroten van het succes van uw samenwerkingsverband.
Jan Verdonk Henry Goverde
jan.verdonk@dispicio.nl henry.goverde@dispicio.nl
06 53149183 06 53153456